Grenzen op de heide
De verschillende heidegebieden in het Gooi vormen voor veel mensen een fijne plek voor een wandeling of fietstocht. De heiden lijken misschien op het eerste gezicht prachtige natuurgebieden, maar achter deze natuur gaat een hoop geschiedenis schuil. Als voorbeeld kan worden gekeken naar de Bussumerheide.
Rond 1425 werd een aarden wal opgeworpen die de grens tussen rechtsgebieden Hilversum en Laren markeerde. Op 2 januari 1428 werd deze grens officieel vastgelegd in het document hieronder, ook wel de banscheiding genoemd. De banscheiding was van groot belang. Het bepaalde namelijk waar de Erfgooiers (boeren) uit beide dorpen hun schapen mochten laten grazen op de heide.
Akte waarin Splinter van Nijenrode, baljuw van Naarden, Muiden, Weesp en Gooiland, de banscheiding bepaalt tussen Hilversum en Larenkarspel (SAGV060+51C).
Dat Erfgooiers hun vee mochten laten grazen op de heide was al bepaald in 1404, in de eerste schaarbrief. Hierin stond wie gebruik kon maken van de gemeenschappelijke gronden in het Gooi. In de eerste schaarbrief werd bepaald dat dit alleen boeren waren die een boerenbedrijf voerden. Later, in 1442 volgde een tweede schaarbrief waarin beperkingen werden gesteld aan de hoeveelheid vee dat mocht grazen op de gemeenschappelijke gronden.
Lange tijd bleef de Bussumerheide in het beheer van de Erfgooiers. Aan het begin van de 20e eeuw waren er echter steeds meer Erfgooiers die stukken grond wilden verkopen. Uiteindelijk werd de Bussumerheide in 1933 samen met andere stukken heide en bos verkocht aan het pas opgerichte Goois Natuurreservaat. Hiermee werd de heide ‘ten eeuwige dage’ beschermd natuurgebied.
Zowel de archieven van de Erfgooiers als die van het Goois Natuurreservaat worden bewaard bij Archief Gooi en Vechtstreek. Zie ook:
- SSAN053 Archieven van Stad en Lande van Gooiland, 1650-1977.
- SAGV315 Archief van de Stichting Goois Natuurreservaat, 1932-2004.
1 oktober 2025